Procedury AML w biurach rachunkowych – jak automatyzacja gwarantuje zgodność z regulacjami

Spis treści

    Biura rachunkowe każdej wielkości – od lokalnych praktyk po globalne sieci audytorskie – znajdują się pod rosnącą presją, aby spełniać wymogi związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy (AML). Regulatorzy w Unii Europejskiej rozszerzyli i zaostrzyli przepisy AML poprzez dyrektywy takie jak Piąta Dyrektywa AML (5AMLD) i Szósta Dyrektywa AML (6AMLD). Zgodnie z nimi księgowi, audytorzy i doradcy podatkowi są traktowani jako „instytucje obowiązane”, co oznacza, że muszą wdrożyć kompleksowe procedury AML albo liczyć się z wysokimi karami i ryzykiem utraty reputacji. W tym otoczeniu szczególnie duże biura rachunkowe mierzą się z ogromną liczbą klientów i złożonymi procesami, które sprawiają, że manualne podejście do zgodności staje się niepraktyczne. W efekcie coraz więcej firm sięga po automatyzację, aby efektywnie realizować obowiązki AML i zapewnić pełną zgodność z regulacjami.

    Regulacje AML UE dla biur rachunkowych

    Regulacje AML UE dla biur rachunkowych

    Unijny system przeciwdziałania praniu pieniędzy – w szczególności Czwarta, Piąta i Szósta Dyrektywa AML (4AMLD, 5AMLD, 6AMLD) – nakłada rygorystyczne obowiązki na biura rachunkowe i firmy świadczące usługi profesjonalne. Dyrektywa 5AMLD (Dyrektywa UE 2018/843), wdrożona w 2020 roku, rozszerzyła zakres przepisów AML, obejmując nimi szerszą grupę podmiotów i kładąc większy nacisk na przejrzystość oraz należytą staranność. Wzmocniła obowiązki dotyczące badania klienta (Know Your Customer – KYC), weryfikacji beneficjentów rzeczywistych, bieżącego monitorowania aktywności klientów oraz niezwłocznego raportowania podejrzanych działań. Kolejna, 6AMLD, obowiązująca od 2021 roku, ujednoliciła definicję przestępstw związanych z praniem pieniędzy i rozszerzyła odpowiedzialność na firmy oraz ich kierownictwo, wprowadzając surowsze sankcje za naruszenia zgodności.

    W praktyce system ten wymaga od biur rachunkowych wdrożenia kompleksowych programów AML, niezależnie od ich wielkości. W przeciwnym razie narażają się na sankcje. Nawet duże, międzynarodowe sieci audytorskie ponosiły już konsekwencje za uchybienia w tym zakresie, co podkreśla, że nikt nie jest z tych wymogów zwolniony. Aby zachować zgodność, biura muszą działać proaktywnie, wdrażając odpowiednie mechanizmy kontrolne i na bieżąco dostosowując się do zmieniających się regulacji (UE planuje nawet nową, bezpośrednio obowiązującą regulację AML i centralny organ nadzorczy w najbliższych latach).

    Kluczowe obowiązki AML dla biur rachunkowych

    Zgodnie z dyrektywami UE i przepisami krajowymi biura rachunkowe muszą realizować kilka podstawowych obowiązków AML w swojej codziennej działalności. Należą do nich m.in.:

    • Customer Due Diligence (KYC): biura muszą zweryfikować tożsamość każdego klienta i rozumieć, z kim współpracują. Obejmuje to pozyskanie i sprawdzenie oficjalnych dokumentów identyfikacyjnych, ustalenie beneficjentów rzeczywistych w przypadku klientów korporacyjnych oraz weryfikację klientów względem list sankcyjnych i baz PEP. Skuteczne procedury KYC gwarantują, że firma „zna swojego klienta” i potrafi ocenić potencjalne czynniki ryzyka już na etapie rozpoczęcia współpracy.
    • Ocena ryzyka klienta: biura rachunkowe są zobowiązane do przyjęcia podejścia opartego na analizie ryzyka, oceniając profil każdego klienta pod kątem ryzyka prania pieniędzy. Oznacza to uwzględnienie m.in. branży klienta, ekspozycji geograficznej, złożoności struktury właścicielskiej czy innych czynników wysokiego ryzyka (np. klient z jurysdykcji wysokiego ryzyka lub klient będący PEP). Biuro musi przypisać klientowi odpowiednią kategorię ryzyka (np. niskie, średnie, wysokie) i zastosować pogłębione procedury dla przypadków wysokiego ryzyka. Obowiązek ten obejmuje także regularną ponowną ocenę profilu ryzyka klienta.
    • Monitoring transakcji: szczególnie w większych biurach lub tam, gdzie obsługiwane są środki klientów, oczekuje się monitorowania transakcji finansowych i aktywności kont w poszukiwaniu nietypowych lub podejrzanych wzorców. Może to obejmować analizę wyjątkowo dużych transakcji, nieregularnych transferów niepasujących do profilu klienta czy złożonych łańcuchów płatności. Bieżący monitoring transakcji pomaga w czasie rzeczywistym wykrywać potencjalne schematy prania pieniędzy i stanowi kluczowy mechanizm obronny obok początkowej weryfikacji.
    • Zgłaszanie podejrzanych transakcji: jeśli księgowy lub biuro rachunkowe podejrzewa, że transakcja lub zachowanie klienta mogą być powiązane z działalnością przestępczą, istnieje prawny obowiązek złożenia raportu o podejrzanej transakcji (Suspicious Activity Report – SAR) do krajowej jednostki analityki finansowej. Należy to zrobić bez informowania klienta. Terminowe raportowanie podejrzeń ma kluczowe znaczenie – umożliwia organom wszczęcie dochodzenia i jednocześnie chroni biuro przed odpowiedzialnością, potwierdzając zgodność z przepisami. Biura rachunkowe powinny mieć jasne wewnętrzne procedury eskalacji, aby pracownicy mogli szybko sygnalizować i zgłaszać czerwone flagi.
    • Prowadzenie dokumentacji: przepisy AML nakazują przechowywanie szczegółowych zapisów wszystkich działań związanych z due diligence i transakcji klientów przez określony czas (zwykle co najmniej pięć lat po zakończeniu relacji biznesowej lub transakcji). Obejmuje to kopie dokumentów tożsamości, zapisy ocen ryzyka, rejestry transakcji oraz korespondencję związaną z ustaleniami. Prawidłowe prowadzenie dokumentacji gwarantuje, że biuro będzie mogło na żądanie przedstawić dowody zgodności regulatorom i audytorom, a także pomoże w ewentualnych przyszłych dochodzeniach.
    Kluczowe obowiązki AML dla biur rachunkowych

    Najczęstsze wyzwania AML w biurach rachunkowych

    Wdrożenie powyższych procedur AML nie jest pozbawione trudności. Wiele biur rachunkowych – nawet tych dobrze wyposażonych – zmaga się z nieefektywnościami i lukami, które mogą podważać skuteczność działań compliance. Do najczęstszych wyzwań należą:

    • Rozproszone procesy i silosy danych: informacje i czynności potrzebne do spełnienia wymogów AML często są podzielone pomiędzy różne systemy lub działy. Na przykład dokumenty identyfikacyjne klientów mogą być przechowywane w papierowych teczkach lub różnych bazach danych, a rejestry transakcji i oceny ryzyka – w jeszcze innym miejscu. Takie rozproszenie utrudnia uzyskanie pełnego obrazu zgodności dla danego klienta. Prowadzi też do niespójnych praktyk w całej organizacji, zwłaszcza w dużych biurach z wieloma oddziałami. Silosy danych i niepołączone procesy zwiększają ryzyko przeoczeń, bo brak jest jednego źródła prawdy o statusie AML klienta.
    • Manualny onboarding i weryfikacja: bez odpowiednich narzędzi due diligence przy onboardingu klienta staje się pracochłonnym, ręcznym procesem. Pracownicy muszą zbierać paszporty czy dokumenty firmowe przez e-mail lub w wersji papierowej, ręcznie sprawdzać rejestry państwowe czy listy sankcyjne oraz własnoręcznie wypełniać formularze. Takie podejście jest nie tylko wolne – opóźniając przyjęcie klienta – ale też podatne na błędy ludzkie. Kluczowe kroki mogą zostać pominięte albo źle udokumentowane. Niespójność weryfikacji manualnych oznacza również, że jakość KYC różni się w zależności od przypadku, co jest problematyczne w kontekście zgodności. Dla dużego biura, które przyjmuje wielu klientów, czysto manualne podejście staje się nie do utrzymania.
    • Brak ciągłego monitoringu: wiele biur rachunkowych przeprowadza due diligence na początku relacji z klientem, ale nie monitoruje aktywnie jego profilu ani transakcji w dalszym ciągu współpracy. Bez ciągłego monitoringu zmiany w profilu ryzyka klienta mogą pozostać niezauważone – np. jeśli klient zostanie wpisany na listę sankcyjną lub zacznie uczestniczyć w podejrzanych transakcjach po onboardingu, biuro może przeoczyć te czerwone flagi. Okresowe przeglądy (np. raz w roku czy ad hoc) mogą być zbyt późne. Taka luka naraża biura na ryzyko pomiędzy kolejnymi formalnymi przeglądami. Regulatorzy oczekują „ciągłego due diligence”, więc brak monitoringu w czasie rzeczywistym może prowadzić do naruszeń i utraty szansy na terminowe raportowanie podejrzeń.

    Jak automatyzacja wspiera zgodność AML w biurach rachunkowych

    Automatyzacja AML bezpośrednio odpowiada na powyższe wyzwania i pomaga biurom rachunkowym w bardziej niezawodnym spełnianiu wymogów regulacyjnych. Dzięki specjalistycznym platformom compliance i nowoczesnym technologiom biura mogą usprawnić swoje procedury AML w następujący sposób:

    • Zintegrowane i efektywne procesy: automatyzacja łączy wszystkie działania AML w jednym systemie – od onboardingu i weryfikacji tożsamości po scoring ryzyka, monitorowanie transakcji i raportowanie. Dzięki temu eliminowane są rozproszone procesy. Wszystkie dane klientów i działania compliance są przechowywane centralnie, co daje osobom odpowiedzialnym pełny obraz w jednym miejscu. Jeden system zarządzający end-to-end due diligence ogranicza luki i dublowanie czynności. Poprawia to spójność w całym biurze (każdy oddział czy zespół działa według tych samych procedur), a także ułatwia audyty wewnętrzne i zewnętrzne, bo informacje są uporządkowane i łatwo dostępne.
    • Szybsze i dokładniejsze KYC: zautomatyzowane rozwiązania usprawniają proces KYC dzięki digitalizacji weryfikacji tożsamości i gromadzenia dokumentów. Klienci mogą przesyłać dane przez bezpieczne portale online, a system automatycznie weryfikuje dokumenty i wyciąga potrzebne informacje. Automatyzacja pozwala też na błyskawiczne sprawdzanie klientów na listach sankcyjnych, PEP i innych listach obserwacyjnych – w kilka sekund, podczas gdy pracownik potrzebowałby znacznie więcej czasu. Dzięki wykorzystaniu AI lub integracji API do weryfikacji danych o beneficjentach rzeczywistych i pobierania informacji z rejestrów firmowych, platforma automatyczna znacząco ogranicza ręczne zadania. Efekt to szybszy onboarding bez utraty jakości, a także jednolite kontrole dla każdego klienta, co zmniejsza ryzyko przeoczeń czy błędów ludzkich.
    • Ciągły monitoring i alerty w czasie rzeczywistym: jedną z największych zalet automatyzacji AML jest możliwość ciągłego monitorowania klientów i transakcji. Oprogramowanie działa w tle, analizując aktywność w poszukiwaniu anomalii i regularnie ponownie sprawdzając klientów w bazach sankcyjnych/PEP. Jeśli profil ryzyka klienta się zmieni – np. jego nazwisko pojawi się w negatywnych wiadomościach lub w nowej wersji listy sankcyjnej – system natychmiast powiadomi zespół compliance. Podobnie nietypowe wzorce transakcji (np. nagłe duże przelewy lub wiele wpłat gotówkowych odstających od zwykłej aktywności klienta) mogą być automatycznie oznaczane. Taka ciągła czujność jest praktycznie niemożliwa do osiągnięcia ręcznie. Monitoring w czasie rzeczywistym gwarantuje szybkie wychwytywanie i obsługę podejrzanych działań, utrzymując biuro w zgodzie z oczekiwaniami regulatorów dotyczącymi „ciągłego due diligence”.
    • Mniej błędów i większa spójność: automatyzacja rutynowych zadań compliance minimalizuje ryzyko błędów ludzkich – np. pominiętych kontroli czy źle zarchiwizowanych dokumentów. Oprogramowanie może wymuszać wypełnianie obowiązkowych pól i checklist (np. konieczność ukończenia oceny ryzyka przed pełnym otwarciem konta), co gwarantuje, że nic nie zostanie pominięte. Każdy klient przechodzi tę samą, ustandaryzowaną ścieżkę. Spójność nie tylko wspiera zgodność, ale też ułatwia szkolenie pracowników, bo proces jest jasno zdefiniowany w systemie. Kiedy regulatorzy sprawdzają program AML biura, widzą jednolite, dobrze udokumentowane podejście spełniające wymagane standardy.
    • Usprawnione raportowanie i archiwizacja: automatyzacja ułatwia tworzenie raportów i ścieżek audytowych niezbędnych do spełnienia wymogów regulacyjnych. Gdy transakcja zostanie oznaczona jako podejrzana, wiele platform AML wspiera przygotowanie raportu SAR, nawet automatycznie uzupełniając część danych, co oszczędza czas w kluczowych momentach. Wszystkie działania AML – od weryfikacji paszportu po aktualizację scoringu ryzyka – są rejestrowane w systemie. Powstaje w ten sposób pełna ścieżka audytowa. Jeśli chodzi o przechowywanie dokumentacji, system elektroniczny bezpiecznie gromadzi dokumenty KYC, formularze ocen ryzyka i rejestry transakcji, automatycznie oznaczane datą i indeksowane. Odnalezienie danych na potrzeby kontroli regulacyjnej czy audytu wewnętrznego staje się szybkie i niezawodne. Ponieważ dokumenty są cyfrowe i tworzone są ich kopie zapasowe, biura są lepiej chronione przed utratą danych (w przeciwieństwie do czasochłonnego przeszukiwania segregatorów z dokumentami). Ogólnie rzecz biorąc, automatyczna archiwizacja sprawia, że biuro może łatwo udowodnić zgodność i spełnić wymóg przechowywania dokumentacji przez pięć (lub więcej) lat bez obaw o brakujące pliki.

    Automatyzacja AML jako fundament zgodności

    Dla biur rachunkowych – szczególnie tych większych, obsługujących tysiące klientów i złożone projekty – wdrożenie rozwiązania do automatyzacji AML staje się szybko koniecznością. Automatyzacja nie tylko rozwiązuje problemy operacyjne związane z compliance, ale też daje pewność, że biuro spełnia zarówno literę, jak i ducha prawa. Ponieważ regulatorzy stale podnoszą poprzeczkę, inwestycja w odpowiednią technologię to inwestycja w przyszłą stabilność biura.

    Wdrażając nowoczesną platformę AML, biura mogą zapewnić, że wszystkie wymagane kontrole (od KYC po monitoring transakcji) są realizowane spójnie i efektywnie. Pracownicy compliance mogą wtedy skupić się na analizie rzeczywiście podejrzanych przypadków, zamiast tonąć w papierkowej robocie. Co więcej, zautomatyzowane systemy są regularnie aktualizowane, aby odzwierciedlać najnowsze zmiany regulacyjne – dzięki czemu procedury biura są zgodne z nowymi zasadami (np. aktualizacjami dyrektyw UE czy reżimów sankcyjnych) bez konieczności czasochłonnych modyfikacji ręcznych. Krótko mówiąc, automatyzacja pozwala biurom rachunkowym skutecznie skalować swoje zabezpieczenia AML w sposób opłacalny, przekształcając compliance z obciążenia w efektywnie zarządzany proces biznesowy.

    AMLTrack – inteligentne AML compliance dla biur rachunkowych

    AMLTrack to platforma compliance oparta na sztucznej inteligencji, zaprojektowana z myślą o specyfice biur rachunkowych, audytorów i doradców podatkowych. Automatyzuje każdy etap procesu AML – od cyfrowego onboardingu klientów i weryfikacji beneficjentów rzeczywistych po ciągły monitoring i zgłaszanie podejrzanych transakcji. Zintegrowany z listami sankcyjnymi UE i międzynarodowymi, bazami PEP oraz rejestrami firm, AMLTrack zapewnia, że weryfikacja klientów przebiega w kilka sekund i jest stosowana spójnie w całym biurze. Monitoring w czasie rzeczywistym wychwytuje nietypowe transakcje lub zmiany w profilu ryzyka klienta, a wbudowane modele scoringowe standaryzują ocenę ryzyka we wszystkich oddziałach i zespołach. System tworzy również kompletną, gotową do audytu dokumentację wszystkich działań AML, co ułatwia wykazanie zgodności przed regulatorami i audytorami wewnętrznymi. Skalowalny i gotowy do wdrożenia w chmurze, AMLTrack wspiera zarówno małe biura, jak i globalne sieci, pomagając redukować koszty compliance, eliminować manualne nieefektywności i koncentrować zasoby na faktycznie wysokim ryzyku.

    AMLTrack

    Czy małe biura rachunkowe muszą wdrażać procedury AML?

    Tak. Zgodnie z przepisami UE, takimi jak Piąta Dyrektywa AML (5AMLD), wszystkie biura rachunkowe – niezależnie od wielkości – są klasyfikowane jako „instytucje obowiązane” i muszą wdrożyć procedury AML. Choć większe firmy zwykle podlegają bardziej szczegółowej kontroli ze względu na dużą liczbę klientów i transakcji, nawet małe biura mają obowiązek przeprowadzać prawidłową identyfikację klientów, oceniać ryzyko oraz zgłaszać podejrzane działania.

    Jakie jest największe wyzwanie związane z compliance AML w biurach rachunkowych?

    Jednym z największych wyzwań jest zarządzanie rozproszonymi i ręcznymi procesami compliance. Wiele biur wciąż opiera się na arkuszach kalkulacyjnych, dokumentach papierowych i manualnych kontrolach, co prowadzi do niespójnej weryfikacji klientów oraz zwiększa ryzyko błędów lub przeoczenia sygnałów ostrzegawczych. Brak scentralizowanych systemów sprawia, że biurom trudno jest skutecznie i efektywnie sprostać oczekiwaniom regulatorów.

    Jak często biura rachunkowe powinny aktualizować profile ryzyka AML swoich klientów?

    Unijne przepisy AML wymagają ciągłego monitorowania klientów, a nie jednorazowej weryfikacji przy onboardingu. Najlepszą praktyką jest ponowna ocena ryzyka klienta w regularnych odstępach czasu – zazwyczaj co najmniej raz w roku lub za każdym razem, gdy nastąpi istotna zmiana w aktywności klienta bądź w czynnikach zewnętrznych (np. nowe listy sankcyjne czy negatywne doniesienia w mediach). Automatyzacja znacząco upraszcza bieżące monitorowanie i zmniejsza nakład pracy związany z tymi okresowymi przeglądami.

    Czy automatyzacja rzeczywiście może obniżyć koszty związane z compliance AML w biurach rachunkowych?

    Tak, automatyzacja znacząco obniża koszty compliance, usprawniając procesy due diligence, weryfikację tożsamości i monitoring transakcji. Zmniejsza ilość pracy ręcznej, przyspiesza onboarding klientów i zapewnia stałą zgodność z regulacjami bez konieczności zatrudniania dodatkowych pracowników ds. compliance. W dłuższej perspektywie pozwala biurom oszczędzać, zapobiegając karom regulacyjnym i podnosząc efektywność operacyjną.

    Czy biura rachunkowe ponoszą odpowiedzialność za podejrzane transakcje swoich klientów?

    Biura rachunkowe mają ustawowy obowiązek zgłaszania wszelkich podejrzanych działań wykrytych w toku swojej pracy zawodowej. Nie ponoszą odpowiedzialności za same działania klienta, ale muszą wdrożyć procedury pozwalające na wykrywanie, ocenę i szybkie raportowanie podejrzanych transakcji. Zaniedbanie w zakresie raportowania lub niewłaściwa ocena ryzyka mogą skutkować dotkliwymi karami regulacyjnymi oraz poważnymi konsekwencjami dla reputacji biura.

    Wiktor Janicki

    Transition Technologies MS świadczy usługi informatyczne terminowo, o wysokiej jakości i zgodnie z podpisaną umową. Polecamy firmę TTMS jako godnego zaufania i rzetelnego dostawcę usług IT oraz partnera wdrożeniowego Salesforce.

    Czytaj więcej
    Julien Guillot Schneider Electric

    TTMS od lat pomaga nam w zakresie konfiguracji i zarządzania urządzeniami zabezpieczającymi z wykorzystaniem różnych technologii. Ueługi świadczone przez TTMS są realizowane terminowo, i zgodnie z umową.

    Czytaj więcej

    Już dziś możemy pomóc Ci rosnąć

    Porozmawiajmy, jak możemy wesprzeć Twój biznes

    TTMC Contact person
    Monika Radomska

    Sales Manager