28 kwietnia 2025 roku oczy całej Europy zwrócone były na Półwysep Iberyjski. Wszystko za sprawą nagłej awarii, która w zaledwie pięć sekund pozbawiła prądu niemal 100% terytorium dwóch państw – Hiszpanii i Portugalii. Szacuje się, że w szczytowym momencie ponad 50 milionów ludzi nie miało dostępu do energii elektrycznej. Zdarzenie to spowodowało poważne zakłócenia w transporcie publicznym, łączności, służbie zdrowia oraz usługach finansowych. Przyczyna awarii wciąż jest badana; rozważane są różne hipotezy. W tym artykule przyjrzymy się jednej z nich – związanej z utrzymaniem stabilności sieci. Postaramy się wyjaśnić, jaką rolę systemy RT-NMS odgrywają w zapobieganiu krytycznym sytuacjom spowodowanym nagłymi zmianami w produkcji energii.
1. Czym są systemy RT-NMS?
Systemy zarządzania siecią w czasie rzeczywistym to zaawansowane platformy informatyczne wykorzystywane przez operatorów systemów energetycznych (TSO i DSO) do monitorowania, sterowania i optymalizacji działania sieci elektroenergetycznej w czasie rzeczywistym. Dzięki nim można na bieżąco reagować na zmiany w produkcji, przesyle i zużyciu energii.
Co robią te systemy?
- Zbierają dane z tysięcy czujników, liczników, stacji transformatorowych i farm OZE.
- Monitorują parametry sieci – napięcie, częstotliwość, obciążenie linii, przepływy mocy.
- Wykrywają anomalie – np. przeciążenia, awarie, spadki napięcia, niestabilności.
- Podejmują automatyczne decyzje – np. odcięcie fragmentu sieci, włączenie rezerw.
- Umożliwiają zdalne sterowanie – np. przepływami energii, elektrowniami, bateriami.
- Pomagają przewidywać ryzyko – np. dzięki integracji z prognozami pogody i algorytmami AI.
Systemy te współpracują ze sobą bardzo ściśle, tworząc zintegrowany ekosystem, który umożliwia kompleksowe zarządzanie infrastrukturą energetyczną – od elektrowni po odbiorców końcowych. Każdy z systemów ma swoją specjalizację, ale ich synergia jest kluczowa dla bezpieczeństwa i efektywności sieci.
Przykład działania w praktyce:
➡ Gdy farmy fotowoltaiczne nagle przestają produkować prąd (np. zachmurzenie), SCADA wykrywa spadek mocy → EMS uruchamia rezerwy w elektrowni gazowej → DMS ogranicza zużycie w mniej krytycznych rejonach → system utrzymuje napięcie i unika blackoutu.
2. Rola OZE w stabilności sieci
Eksperci wskazują, że systemy zarządzania siecią w czasie rzeczywistym nie były wystarczająco przygotowane na blackout, który miał miejsce 28 kwietnia 2025 roku w Hiszpanii i Portugalii. Chociaż nie doszło do technicznej awarii tych systemów, ich zdolność do szybkiego reagowania na gwałtowne zakłócenia była ograniczona.
Pratheeksha Ramdas, starsza analityczka w Rystad Energy w wywiadzie dla The Guardian, zauważyła, że choć nie można jednoznacznie obwiniać odnawialnych źródeł energii za blackout, to ich rosnący udział w miksie energetycznym może utrudniać absorpcję zakłóceń częstotliwości. Podkreśliła, że wiele czynników, takich jak awaria systemu lub słabe linie przesyłowe, mogło przyczynić się do tej sytuacji.
Z kolei Miguel de Simón Martín, profesor z Uniwersytetu w León, na łamach WIRED podkreślił, że stabilność sieci zależy od trzech kluczowych czynników: dobrze połączonej sieci przesyłowej, odpowiednich połączeń międzysystemowych oraz obecności tzw. „inercji mechanicznej” dostarczanej przez tradycyjne elektrownie. Zauważył, że hiszpańska sieć energetyczna jest słabo połączona z resztą Europy, co ogranicza jej zdolność do reagowania na nagłe zakłócenia.
3. Od czego zależy zdolność do szybkiego reagowania systemów zarządzania siecią w czasie rzeczywistym?
Szybka reakcja systemu elektroenergetycznego na zakłócenia to efekt wielu powiązanych ze sobą elementów. Nie wystarczy sama automatyzacja – liczy się jakość danych, dostępność zasobów, sprawna organizacja i przewidywanie możliwych scenariuszy. Poniżej omawiamy kluczowe obszary, które mają decydujące znaczenie dla skutecznego działania w czasie rzeczywistym.
3.1 Technologiczne fundamenty szybkiej reakcji w systemie zasilania
To, jak szybko i skutecznie system zarządzania siecią energetyczną potrafi zareagować na nagłe zakłócenia – takie jak awarie, przeciążenia czy gwałtowny spadek mocy – nie jest dziełem przypadku. W grę wchodzi wiele współzależnych elementów: od technologii i architektury sieci, przez jakość danych i algorytmy sterujące, aż po organizację pracy ludzi, którzy czuwają nad bezpieczeństwem systemu. Przyjrzyjmy się tym elementom bliżej.
Aby system elektroenergetyczny mógł skutecznie reagować na zakłócenia, kluczowa jest dostępność danych w czasie rzeczywistym. Im szybciej dane z liczników, czujników i urządzeń trafią do systemu, tym szybciej może on zareagować. Niezbędne są tutaj szybkie protokoły komunikacyjne, duża liczba punktów pomiarowych (telemetria) oraz brak opóźnień w transmisji danych (latencji).
Drugim istotnym elementem są zautomatyzowane algorytmy decyzyjne oparte na sztucznej inteligencji i uczeniu maszynowym. Dzięki nim systemy mogą samodzielnie wykrywać anomalie i podejmować natychmiastowe decyzje, bez konieczności angażowania człowieka. Przykładem może być automatyczne włączenie rezerw mocy lub zmiana kierunku przepływu energii.
Kolejnym warunkiem skutecznej reakcji jest dostępność rezerw mocy i magazynów energii. Nawet najlepiej zaprojektowany system nie zareaguje skutecznie, jeśli nie dysponuje odpowiednimi zasobami. Szybkie rezerwy to m.in. baterie przemysłowe, elektrownie gazowe o krótkim czasie rozruchu czy elastyczni odbiorcy, tacy jak przemysł zdolny do tymczasowego ograniczenia zużycia energii.
Bardzo ważna jest również integracja z rozproszonymi źródłami energii (DER), takimi jak farmy fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe, prosumenci czy magazyny energii. System musi mieć nad nimi wgląd i kontrolę, ponieważ brak integracji może prowadzić do ich automatycznego odłączania się w przypadku zaburzeń, zamiast wspierania stabilności sieci.
3.2 Czynniki organizacyjne i znaczenie planowania
Istotnym aspektem jest także projekt samej sieci elektroenergetycznej – jej topologia i poziom redundancji. Im bardziej elastyczna i odporna na zakłócenia jest sieć, np. dzięki połączeniom z innymi krajami, tym łatwiej można zareagować. Sieci o charakterze „wyspowym”, jak ta na Półwyspie Iberyjskim, mają znacznie mniejsze możliwości importu energii z zewnątrz w sytuacjach kryzysowych.
Nie można zapominać o zdolnościach operatorów i zespołów kryzysowych. Nawet najbardziej zaawansowane, zautomatyzowane systemy wymagają obecności dobrze wyszkolonych ludzi, którzy potrafią szybko zinterpretować dane i odpowiednio zareagować w nietypowych sytuacjach.
Na koniec, ogromne znaczenie ma poziom predykcji i planowania. Im lepiej system potrafi prognozować ryzyka, takie jak spadki mocy z OZE czy nagłe skoki zapotrzebowania, tym lepiej może się przygotować, np. poprzez wcześniejsze uruchomienie rezerw mocy.
4. Blackout w Hiszpanii i Portugalii – przyczyny i wnioski
Choć eksperci uważają stabilność infrastruktury technologicznej w energetyce za kluczową w kontekście minionego blackoutu sam operator systemów energetycznych w Hiszpanii nie wypowiada się oficjalnie w tej kwestii. Najbardziej aktualne oficjalne oświadczenie Red Eléctrica de España (REE) dotyczące blackout’u z 28 kwietnia 2025 roku informuje, że do godziny 7:00 rano 29 kwietnia udało się przywrócić 99,95% zapotrzebowania na energię elektryczną. Ponadto REE przekazała wszystkie wymagane dane Komisji ds. Analizy Kryzysu Energetycznego.Co więc było oficjalnym powodem kwietniowego blackoutu na półwyspie iberyjskim? Dowiemy się pewnie po śledztwie odpowiednich organów.
5. Kiedy nastąpi kolejny Black Out?
Według raportu North American Electric Reliability Corporation (NERC), około połowa USA jest zagrożona niedoborami mocy w ciągu najbliższej dekady. Regiony takie jak Teksas, Kalifornia, Nowa Anglia, Środkowy Zachód oraz Southwest Power Pool (SPP) mogą doświadczyć przerw w dostawie energii, zwłaszcza podczas ekstremalnych warunków pogodowych lub szczytowego zapotrzebowania.
Nie inaczej jest w Europie. Unia Europejska stoi przed wyzwaniem modernizacji swojej sieci energetycznej. Ponad połowa linii przesyłowych ma ponad 40 lat, a inwestycje w infrastrukturę nie nadążają za szybkim rozwojem OZE. Międzynarodowa Agencja Energetyczna (IEA) zaleca podwojenie inwestycji na wzmocnienie infrastruktury energetycznej do 600 miliardów rocznie do 2030 roku, aby sprostać wymaganiom związanym z transformacją energetyczną.
Warto tutaj nadmienić, że tradycyjna sieć energetyczna była projektowana wokół dużych, przewidywanych źródeł mocy: elektrowni węglowych, gazowych, wodnych czy jądrowych. Dziś jednak miks energetyczny w coraz większym stopniu opiera się na źródłach odnawialnych, które są niestabilne z natury. Słońce zachodzi, wiatr się uspokaja – i jeśli w danej chwili nie ma odpowiedniego zabezpieczenia technologicznego, sieć zaczyna tracić równowagę. Można tego uniknąć dzięki transformacji technologicznej w sektorze Energetycznym.
6. Rozwiązania IT TTMS dla energetyki
Dzisiejsze zarządzanie siecią elektroenergetyczną to nie tylko reagowanie na awarie, ale przede wszystkim ich przewidywanie i zapobieganie im w czasie rzeczywistym. Sprawna infrastruktura IT oraz dostępność fizycznych zasobów i danych prognostycznych są fundamentem cyfrowej odporności systemu. Sprawdź, jak wspiera to TTMS.
6.1 Infrastruktura IT reagująca w czasie rzeczywistym
Współczesna infrastruktura IT zdolna do pracy w czasie rzeczywistym odgrywa kluczową rolę prewencyjną w zapewnianiu ciągłości działania systemów elektroenergetycznych. Zaawansowane systemy zarządzania siecią – takie jak SCADA, EMS czy DMS – nieustannie monitorują strategiczne parametry pracy sieci, w tym napięcie, przepływ mocy i częstotliwość. W przypadku nagłych zakłóceń infrastruktura ta uruchamia natychmiastowe reakcje – dynamicznie zmienia ścieżki przesyłu energii, aktywuje dostępne rezerwy, a także komunikuje się z rozproszonymi źródłami energii (DER) i systemami magazynowania.
6.2 Znaczenie fizycznych zasobów wykonawczych
Skuteczność tych działań zależy jednak nie tylko od oprogramowania, lecz także od dostępności odpowiednich zasobów fizycznych. System nie zareaguje efektywnie, jeśli nie dysponuje realnymi środkami wykonawczymi. Niezbędne są tu m.in. elektrownie gazowe o krótkim czasie rozruchu, baterie przemysłowe zdolne do natychmiastowego dostarczenia energii, urządzenia stabilizujące częstotliwość (np. kondensatory) oraz infrastruktura transgraniczna umożliwiająca import mocy z zewnątrz. To właśnie one w praktyce determinują odporność systemu na zakłócenia.
6.3 Prognozowanie zagrożeń i integracja rozwiązań TTMS
Uzupełnieniem całego ekosystemu są narzędzia przewidujące – w tym modele prognostyczne oparte na sztucznej inteligencji. Dzięki nim możliwe jest wykrywanie ryzyk z wyprzedzeniem i proaktywne reagowanie. Jeśli system przewiduje spadek produkcji o kilka gigawatów w najbliższych minutach, może z odpowiednim wyprzedzeniem aktywować zasoby magazynowe, zainicjować redukcję poboru u odbiorców przemysłowych lub zmodyfikować konfigurację sieci przesyłowej.
Transition Technologies MS (TTMS) wspiera sektor energetyczny w budowaniu cyfrowej odporności oraz zarządzaniu siecią w trybie rzeczywistym. Dostarczamy kompleksowe rozwiązania IT umożliwiające integrację systemów SCADA, EMS, DMS i DERMS z narzędziami predykcyjnymi, co pozwala na nieprzerwane monitorowanie i automatyczne reagowanie na anomalie w pracy sieci. Pomagamy naszym partnerom wdrażać inteligentne mechanizmy zarządzania produkcją, dystrybucją i magazynowaniem energii, a także projektować modele predykcyjne z wykorzystaniem AI i danych meteorologicznych. Dzięki temu operatorzy mogą lepiej planować działania, ograniczać ryzyko blackoutów i podejmować szybkie, trafne decyzje.
Dzisiejsza infrastruktura energetyczna to nie tylko przewody i urządzenia – to zintegrowany, inteligentny ekosystem, w którym cyfrowe mechanizmy decyzyjne i fizyczne zasoby wzajemnie się uzupełniają. To właśnie ta synergia decyduje o stabilności systemu w sytuacjach kryzysowych.
Dowiedz się, jak TTMS może pomóc Twojej firmie energetycznej zadbać o odporność energetyczną w czasie rzeczywistym. Skontaktuj się z nami lub odwiedź stronę Rozwiązań IT dla Energetyki.
Szukasz szybkiego podsumowania lub konkretnych informacji? Zacznij od sekcji FAQ. Znajdziesz tam jasne, rzeczowe odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące blackoutu z 2025 roku, systemów zarządzania energią w czasie rzeczywistym oraz przyszłości stabilności sieci energetycznej.
Co było przyczyną blackoutu w Hiszpanii i Portugalii w kwietniu 2025 roku?
Dokładna przyczyna blackoutu z kwietnia 2025 roku wciąż jest badana przez odpowiednie instytucje. Eksperci zwracają jednak uwagę na rosnącą złożoność sieci energetycznej i trudności w utrzymaniu stabilności przy rosnącym udziale źródeł odnawialnych. Choć Red Eléctrica de España wykluczyła cyberatak i nie odnotowała naruszeń systemów sterowania, na blackout mogły wpłynąć czynniki takie jak słabe połączenia z europejską siecią oraz brak bezwładności mechanicznej. Systemy działające w czasie rzeczywistym nie zawiodły technicznie, ale nie zareagowały wystarczająco szybko na nagłe zakłócenie. Końcowy raport zostanie opublikowany po zakończeniu oficjalnej analizy.
Jak systemy RT-NMS zapobiegają blackoutom?
Systemy zarządzania siecią w czasie rzeczywistym (RT-NMS) pomagają zapobiegać blackoutom poprzez ciągłe monitorowanie produkcji, przesyłu i zużycia energii w całej sieci. Zbierają dane z czujników i urządzeń, wykrywają anomalie i podejmują automatyczne decyzje – np. o przekierowaniu energii lub uruchomieniu rezerw. Zintegrowane z narzędziami takimi jak SCADA, EMS czy DMS, umożliwiają szybką i zdalną reakcję na zakłócenia. W połączeniu z algorytmami AI i analizą predykcyjną systemy RT-NMS potrafią przewidywać potencjalne zagrożenia, zanim do nich dojdzie. Ich skuteczność zależy zarówno od inteligentnego oprogramowania, jak i dostępu do zasobów fizycznych – takich jak magazyny energii czy źródła rezerwowe.
Jakie są wyzwania związane z integracją odnawialnych źródeł energii z siecią?
Odnawialne źródła energii, takie jak energia słoneczna i wiatrowa, są zmienne i mniej przewidywalne niż tradycyjne elektrownie. Ta niestabilność może prowadzić do wahań częstotliwości i nagłych spadków mocy – np. gdy słońce zostanie przysłonięte chmurami lub wiatr ustanie. Bez odpowiedniej integracji z siecią i szybko reagujących systemów takie wahania mogą zagrażać stabilności. Eksperci podkreślają znaczenie monitoringu w czasie rzeczywistym, bezwładności mechanicznej i narzędzi predykcyjnych, które pozwalają pochłaniać zakłócenia. Dodatkowym problemem są słabo połączone sieci – jak ta na Półwyspie Iberyjskim – które mają ograniczone wsparcie od sąsiednich systemów energetycznych.
Jakie technologie są potrzebne do modernizacji infrastruktury energetycznej?
Nowoczesna infrastruktura energetyczna wymaga zaawansowanych systemów IT działających w czasie rzeczywistym – takich jak SCADA, EMS i DMS – które potrafią wykrywać i reagować na anomalie w ciągu kilku sekund. Narzędzia predykcyjne oparte na sztucznej inteligencji wspierają proaktywne zarządzanie ryzykiem, a szybkie protokoły komunikacyjne i niskie opóźnienia w telemetrii zapewniają błyskawiczny przepływ danych. Kluczowe są także zasoby fizyczne, takie jak przemysłowe magazyny energii, turbiny gazowe o szybkim starcie czy międzysystemowe linie przesyłowe. Integracja z rozproszonymi źródłami energii (DER) i systemami magazynowania zwiększa elastyczność i odporność sieci. Połączenie technologii cyfrowych i fizycznych jest niezbędne do wsparcia transformacji energetycznej i zapobiegania przyszłym blackoutom.
