...

Automatyzacja AML w branżach opartych na gotówce – prostsza droga do zgodności z przepisami

Spis treści

    W 2017 roku śledczy ujawnili, że pewien kartel narkotykowy stworzył całe sieci salonów samochodowych wyłącznie w celu prania brudnych pieniędzy. W innym przypadku pozornie zwyczajny dealer samochodowy w Wielkiej Brytanii został oskarżony i zmuszony do przepadku majątku o wartości ponad 1 miliona funtów po tym, jak nieświadomie wyprał pieniądze pochodzące z przestępstw, przeprowadzając transakcje w swoim salonie. Te przykłady z życia wzięte pokazują brutalną rzeczywistość: jeśli Twój biznes regularnie obsługuje duże transakcje gotówkowe – niezależnie od tego, czy prowadzisz salon samochodowy, sklep jubilerski, butik z luksusową odzieżą, firmę budowlaną czy hotel – możesz stać się celem przestępców jako kanał do prania brudnych pieniędzy. Rządy doskonale zdają sobie sprawę z tego ryzyka, dlatego firmy o wysokim udziale transakcji gotówkowych podlegają obecnie rygorystycznym wymogom AML (Anti-Money Laundering).

    Przepisy AML w Europie i próg 10 000 € w gotówce (5AMLD)

    Jednym z kluczowych zapisów europejskich regulacji AML, w szczególności Piątej Dyrektywy AML UE (5AMLD), jest prawny obowiązek monitorowania i raportowania dużych płatności gotówkowych. Zgodnie z prawem UE każda osoba lub firma handlująca towarami, która przyjmuje płatność gotówką powyżej 10 000 €, musi stosować się do dyrektyw AML. W praktyce oznacza to obowiązek przeprowadzenia weryfikacji tożsamości klienta i due diligence przy dużych transakcjach gotówkowych, a często również zgłoszenia takich transakcji przekraczających próg 10 000 € do właściwych organów. Dyrektywa 5AMLD, wdrożona w 2020 roku, rozszerzyła katalog podmiotów objętych regulacjami o kolejnych sprzedawców dóbr luksusowych i wysokiej wartości – w tym sprzedawców dzieł sztuki i towarów luksusowych – w przypadku, gdy pojedyncza transakcja (lub seria powiązanych transakcji) wynosi 10 000 € lub więcej. Mówiąc prościej: jeśli ktoś wchodzi do Twojego salonu z torbą pełną gotówki, masz prawny obowiązek zweryfikować jego tożsamość, ustalić źródło środków i zwrócić uwagę na wszelkie podejrzane sygnały.

    Dlaczego firmy gotówkowe są wysokiego ryzyka w kontekście prania pieniędzy

    Gotówka wciąż jest ulubionym narzędziem przestępców – z prostego powodu: jest anonimowa i trudna do prześledzenia. Możliwość zakupu luksusowego samochodu czy drogiego diamentu za gotówkę pozwala w jednej transakcji zalegalizować ogromne kwoty nielegalnych środków. Branże o dużym udziale transakcji gotówkowych historycznie podlegały też mniejszemu nadzorowi niż banki, co czyniło je łatwiejszym celem dla działań przestępczych. Co więcej, wielu sprzedawców i pracowników tych sektorów ma niską świadomość przepisów AML – badania pokazują, że sprzedawcy dóbr luksusowych i wysokiej wartości rzadko składają raporty nawet wtedy, gdy podejrzewają nieprawidłowości. Wszystkie te czynniki istotnie zwiększają ryzyko prania pieniędzy. Regulatorzy klasyfikują biznesy gotówkowe jako „wysokiego ryzyka”, ponieważ przestępcy mogą stosunkowo łatwo wykorzystać je do wprowadzenia nielegalnych środków do legalnego obiegu finansowego.

    Kluczowe obowiązki AML dla firm gotówkowych

    Co dokładnie musi zrobić dealer samochodowy, jubiler lub inna firma o wysokim udziale gotówki, aby zachować zgodność z prawem? Dyrektywy UE i przepisy krajowe nakładają na te podmioty – określane w ustawie jako „instytucje obowiązane” – kilka podstawowych obowiązków AML w przypadku obsługi dużych płatności gotówkowych:

    • Customer Due Diligence (CDD) – identyfikacja klienta: musisz zweryfikować tożsamość swojego klienta, a w razie potrzeby także beneficjenta rzeczywistego dokonującego zakupu. Oznacza to zebranie oficjalnych dokumentów tożsamości (paszportów, prawa jazdy itp.) i potwierdzenie, że dana osoba jest tym, za kogo się podaje, zanim sfinalizujesz sprzedaż wysokiej wartości. CDD obejmuje również ocenę profilu ryzyka klienta (czy jest osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne, czy mieszka w kraju wysokiego ryzyka).
    • Raportowanie podejrzanych transakcji: jeśli cokolwiek w zachowaniu klienta lub przebiegu transakcji wzbudzi Twoje podejrzenia, masz prawny obowiązek złożenia raportu o podejrzanej transakcji (Suspicious Activity Report – SAR) do krajowej jednostki analityki finansowej. Przykłady to np. próba dokonania kilku wpłat gotówkowych tuż poniżej progu 10 000 €, czy unikanie odpowiedzi na pytania o pochodzenie środków. Szybkie zgłoszenie chroni Twój biznes przed odpowiedzialnością i pomaga organom ścigania powstrzymać przepływ nielegalnych funduszy.
    • Weryfikacja źródła środków: W przypadku dużych lub nietypowych transakcji należy dokładniej sprawdzić, skąd pochodzą pieniądze klienta. Przepisy AML określają to jako „pogłębioną analizę due diligence” (Enhanced Due Diligence). Może to obejmować prośbę o przedstawienie dokumentów potwierdzających źródło środków lub majątku, np. wyciągów bankowych czy dowodów uzyskania dochodu. Jeśli klient wchodzi z 50 000 € w gotówce, musisz mieć uzasadnioną pewność, że środki te nie pochodzą z działalności przestępczej.
    • Przechowywanie dokumentacji: Firmy muszą prowadzić dokładną dokumentację wszystkich transakcji powyżej ustalonego progu oraz kopie wszystkich danych CDD (dokumentów tożsamości, formularzy, potwierdzeń adresu itp.) przez co najmniej pięć lat. Taka ścieżka audytowa (coraz częściej w formie cyfrowej) powinna zawierać opis wykonanych czynności kontrolnych i będzie kluczowa w razie kontroli lub audytu. Prawidłowe przechowywanie dokumentacji oznacza również, że w przypadku dochodzenia w sprawie podejrzanej transakcji, nawet po kilku latach, szczegóły można łatwo odtworzyć.
    Kluczowe obowiązki AML dla firm gotówkowych

    Wyzwania w spełnianiu wymogów AML

    Przestrzeganie tych zasad bywa trudne dla firm gotówkowych, z których wiele to małe lub średnie przedsiębiorstwa bez dedykowanych działów compliance. Do najczęstszych problemów należą:

    • Brak wiedzy i szkoleń: Zawiłości prawa AML – od identyfikacji osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne po rozpoznawanie złożonych sygnałów ostrzegawczych dotyczących prania pieniędzy – nie są proste. Właściciele firm i pracownicy często nie są ekspertami AML, a nadążanie za zmianami w regulacjach wymaga regularnych szkoleń. Błędy lub przeoczenia wynikające z ograniczonej wiedzy mogą prowadzić do luk w zgodności.
    • Czasochłonność procesów: Ręczne sprawdzanie dokumentów tożsamości, wypełnianie formularzy i rejestrowanie szczegółów transakcji może znacznie opóźniać sprzedaż. Na przykład weryfikacja tożsamości klienta i zapisanie jego danych może wydłużyć finalizację zakupu o dużej wartości, co frustruje zarówno klientów, jak i personel. Formalności i procedury due diligence wymagają czasu, co jest sprzeczne z szybkim tempem sprzedaży.
    • Błędy ludzkie i brak spójności: Poleganie wyłącznie na ręcznych procedurach compliance oznacza, że zawsze istnieje ryzyko przeoczenia. Pracownik przeciążony obowiązkami może nie zauważyć, że ta sama osoba wpłaciła dwie kwoty po 9 500 € (tuż poniżej progu) w krótkim odstępie czasu. Niespójne stosowanie procedur – np. jeden sprzedawca skrupulatnie kseruje dokumenty tożsamości, a inny zapomina – tworzy luki, które mogą wykorzystać przestępcy.
    • Obciążenie operacyjne i kosztowe: Wdrożenie kontroli AML nie jest darmowe. Dealerzy dóbr luksusowych mogą być zobowiązani do rejestracji w rejestrach regulatorów oraz inwestycji w systemy lub zewnętrzne doradztwo, aby spełnić wymogi. W przypadku małej firmy przeznaczenie zasobów na compliance (zatrudnienie specjalistów, bezpieczne przechowywanie dokumentów, weryfikacje w tle) może nadwyrężyć budżet. Wiele firm czuje się rozdartych między koniecznością przestrzegania przepisów a brakiem infrastruktury na poziomie dużych przedsiębiorstw.
    Wyzwania w spełnianiu wymogów AML

    Jak automatyzacja upraszcza zgodność z AML

    Na szczęście technologia zmienia sposób, w jaki firmy podchodzą do zgodności z przepisami AML. Automatyzacja i narzędzia cyfrowe (często określane w świecie compliance jako „RegTech”) mogą znacząco zmniejszyć ciężar spełniania wymogów AML. Oto, w jaki sposób wykorzystanie automatyzacji może pomóc firmom gotówkowym działać zgodnie z prawem, oszczędzając jednocześnie czas i wysiłek:

    • Cyfrowe KYC (Know Your Customer): Zamiast kopiowania paszportów i ręcznego sprawdzania dokumentów, firmy mogą korzystać z cyfrowych rozwiązań KYC, które weryfikują tożsamość klientów w kilka minut. Zautomatyzowane platformy mogą skanować dokumenty tożsamości, potwierdzać ich autentyczność i porównywać dane klientów z bazami osób objętych sankcjami lub zajmujących eksponowane stanowiska polityczne – wszystko w czasie rzeczywistym. Dzięki temu każdy klient przechodzi wymaganą procedurę CDD bez spowalniania procesu sprzedaży.
    • Automatyczne flagowanie transakcji: Oprogramowanie AML może automatycznie monitorować i oznaczać transakcje spełniające określone kryteria ryzyka. Na przykład, jeśli płatność gotówką przekracza 10 000 €, system może natychmiast powiadomić kierownictwo i uruchomić wymaganą procedurę raportowania. Co więcej, jeśli wiele mniejszych płatności wygląda na „rozbite” w celu uniknięcia wykrycia, system automatyczny może rozpoznać taki wzorzec i wysłać alert. Dzięki wczesnemu wychwyceniu takich sygnałów automatyzacja zapewnia, że podejrzane działania nie zostaną przeoczone.
    • Zintegrowane systemy monitorowania: Dzięki zintegrowanej platformie compliance wszystkie działania AML – weryfikacja klientów, rejestry transakcji, ocena ryzyka i raportowanie – działają w spójny sposób. Takie systemy oferują centralny panel, na którym można w jednym miejscu zobaczyć pełny obraz aktywności i poziomu ryzyka klienta. To całościowe spojrzenie ułatwia wykrywanie sygnałów ostrzegawczych, które mogłyby zostać przeoczone przy rozproszonych informacjach. Upraszcza to także audyty compliance, ponieważ wszystkie dane i kontrole są zapisane w jednym miejscu i można je łatwo zebrać w wymagane raporty.
    • Bezpieczne przechowywanie dokumentacji: Automatyzacja pomaga utrzymać uporządkowaną i bezpieczną ścieżkę audytową wszystkich działań AML. Dokumenty tożsamości klientów, formularze due diligence i zapisy transakcji mogą być przechowywane cyfrowo, z szyfrowaniem i kopiami zapasowymi, co eliminuje ryzyko utraty papierów czy ich uszkodzenia. Gdy regulator poprosi o dowody zgodności (np. dane klienta i szczegóły transakcji sprzed trzech lat), można je odnaleźć w kilka sekund, bez przeszukiwania szaf z dokumentami. System automatycznie dba o prawidłowe przechowywanie danych, dzięki czemu zawsze jesteś gotowy na kontrolę.

    AMLTrack – inteligentne AML compliance dla firm gotówkowych

    AMLTrack to platforma compliance oparta na sztucznej inteligencji, która automatyzuje każdy etap procesu przeciwdziałania praniu pieniędzy w firmach gotówkowych – od natychmiastowej cyfrowej weryfikacji klientów po ciągły monitoring transakcji. Zintegrowany z międzynarodowymi listami sankcyjnymi i bazami PEP, AMLTrack weryfikuje klientów w kilka sekund i stosuje spójne modele oceny ryzyka do każdej transakcji. Monitoring w czasie rzeczywistym wychwytuje duże płatności gotówkowe, podejrzane wzorce (np. wiele transakcji tuż poniżej progu) oraz inne sygnały ostrzegawcze charakterystyczne dla obrotu towarami i usługami wysokiej wartości. Wszystkie działania compliance są rejestrowane w bezpiecznym środowisku gotowym do audytu, co pozwala szybko udostępniać dokumentację organom nadzoru lub w ramach przeglądów wewnętrznych. Centralny panel AMLTrack zapewnia właścicielom firm pełny wgląd w aktywność i poziom ryzyka klientów, a automatyczne raportowanie gwarantuje dotrzymanie terminów bez ręcznej papierkowej roboty. Skalowalny i gotowy do wdrożenia w chmurze AMLTrack obniża koszty compliance, przyspiesza proces sprzedaży i wzmacnia ochronę przed wykorzystywaniem transakcji gotówkowych do celów przestępczych.

    Dzięki automatyzacji AML firmy gotówkowe mogą przekształcić compliance z uciążliwego obowiązku w szybki i rutynowy proces. Efekt to nie tylko mniejsze ryzyko kar czy problemów prawnych, ale też spokój właścicieli – mogą skupić się na rozwoju biznesu, wiedząc, że solidne mechanizmy czuwają w tle, by blokować napływ przestępczych środków.

    Dlaczego firmy przyjmujące duże płatności gotówkowe są uznawane za wysokiego ryzyka w kontekście prania pieniędzy?

    Transakcje gotówkowe są atrakcyjne dla przestępców, ponieważ są anonimowe i trudne do prześledzenia, co czyni je idealnym sposobem na wprowadzanie nielegalnych środków do legalnej gospodarki. Firmy, które często obsługują duże kwoty gotówki – takie jak salony samochodowe, sklepy jubilerskie czy butiki z dobrami luksusowymi – są szczególnie narażone, ponieważ towary o wysokiej wartości pozwalają łatwo przekształcić pieniądze pochodzące z przestępstw w legalne aktywa. Regulatorzy uważnie monitorują te sektory właśnie dlatego, że w przeszłości przestępcy wielokrotnie wykorzystywali takie transakcje do ukrywania lub legalizowania nielegalnych zysków.

    Co dokładnie musi zrobić moja firma przy przyjmowaniu płatności gotówkowych powyżej 10 000 € w UE?

    Zgodnie z prawem UE (w szczególności Piątą Dyrektywą AML – 5AMLD), jeśli Twoja firma przyjmuje płatność gotówką w wysokości 10 000 € lub więcej, masz obowiązek przeprowadzenia procedury Customer Due Diligence (CDD). Obejmuje to weryfikację tożsamości klienta, zebranie dokumentów identyfikacyjnych oraz ustalenie źródła pochodzenia gotówki. Musisz także przechowywać szczegółową dokumentację takich transakcji przez co najmniej pięć lat oraz niezwłocznie zgłaszać wszelkie podejrzane działania do lokalnej jednostki analityki finansowej.

    W jaki sposób automatyzacja może ułatwić mojej firmie spełnianie wymogów AML?

    Automatyzacja AML ułatwia proces zgodności, digitalizując i usprawniając go w całości, co pozwala zaoszczędzić firmie znaczną ilość czasu i wysiłku. Zautomatyzowane rozwiązania realizują weryfikację tożsamości w formie elektronicznej, natychmiast sprawdzając klientów w bazach sankcyjnych lub rejestrach PEP, co znacząco ogranicza pracę ręczną. Systemy te stale monitorują transakcje, automatycznie oznaczając nietypowe wzorce lub płatności gotówkowe przekraczające progi regulacyjne, dzięki czemu od razu wiesz o potencjalnych sygnałach ostrzegawczych bez konieczności ręcznego nadzoru. Takie proaktywne podejście zmniejsza ryzyko błędów i zapewnia spójną zgodność w całej organizacji.

    Jakie są konsekwencje nieprzestrzegania przepisów AML dla firm o wysokim udziale transakcji gotówkowych?

    Kary za nieprzestrzeganie przepisów AML mogą być dotkliwe i obejmować wysokie grzywny, postępowania prowadzone przez organy nadzoru, a w przypadku poważnych zaniedbań lub działań celowych – nawet zarzuty karne. Poza bezpośrednimi sankcjami finansowymi, firma naraża się na poważne szkody wizerunkowe, jeśli zostanie publicznie powiązana z praniem pieniędzy lub innymi przestępstwami finansowymi. Utrata zaufania klientów oraz możliwość wykluczenia z rynku mogą spowodować długotrwałe szkody dla reputacji i rentowności przedsiębiorstwa.

    Czy małe firmy przyjmujące płatności gotówką również muszą martwić się o zgodność z przepisami AML, czy dotyczy to głównie dużych przedsiębiorstw?

    Przepisy AML obowiązują firmy każdej wielkości, jeśli wartość transakcji osiąga lub przekracza próg 10 000 €. Nawet małe przedsiębiorstwa mają prawny obowiązek wdrożenia odpowiednich procedur AML, takich jak weryfikacja tożsamości klientów, przeprowadzanie oceny ryzyka czy raportowanie podejrzanych transakcji. Choć większe firmy dysponują zwykle bardziej rozbudowanymi zasobami compliance, mniejsze podmioty mogą w dużym stopniu skorzystać z narzędzi automatyzujących AML, co upraszcza cały proces, zmniejsza obciążenie związane z obowiązkami i chroni przed potencjalnymi konsekwencjami prawnymi oraz regulacyjnymi.

    Wiktor Janicki

    Transition Technologies MS świadczy usługi informatyczne terminowo, o wysokiej jakości i zgodnie z podpisaną umową. Polecamy firmę TTMS jako godnego zaufania i rzetelnego dostawcę usług IT oraz partnera wdrożeniowego Salesforce.

    Czytaj więcej
    Julien Guillot Schneider Electric

    TTMS od lat pomaga nam w zakresie konfiguracji i zarządzania urządzeniami zabezpieczającymi z wykorzystaniem różnych technologii. Ueługi świadczone przez TTMS są realizowane terminowo, i zgodnie z umową.

    Czytaj więcej

    Już dziś możemy pomóc Ci rosnąć

    Porozmawiajmy, jak możemy wesprzeć Twój biznes

    TTMC Contact person
    Monika Radomska

    Sales Manager